SEITIES

Jyotindra Mehta 04 July 2022 9.0

સેઇટિઝ – રિવ્યુ ભાષા : ગુજરાતી લેખક : સ્પર્શ હાર્દિક પૃષ્ઠ સંખ્યા : ૧૧૫ પ્રકાશક : શોપીઝન કિંમત : ૧૮૪/- ISBN No. : 978-93-92838-67-5 “નિશાનં બી નિશાં બાશદ, મકાનં લા મકાન બાશદ નાહ તીન બાશદ નાહ જાહ બાશદ, કહ મીન અઝ જાન જનાનમ.” “મારું કોઈ કાયમી રહેણાક હવે રહ્યું નથી અને મારાં પગલાંઓની કોઈ છાપ પણ અસ્તિત્વ ધરાવતી નથી. હું ન તો આ શરીરમાં હાજર છું, ન તો આત્મામાં. હવે હું ખુદ એ વિશાળ પ્રકૃતિ બની ચૂક્યો છું, જે સમગ્રને ધારણ કરે છે.” ૧૩ મી સદીના મહાન કવિ રૂમીની આ પંક્તિઓને કથાનો નાયક સંવાદ તરીકે વાપરે છે, જે તેના ગુઢ વ્યક્તિત્વને છાજે એવી છે. SEITIES એ પેલીન્ડ્રોમિક શબ્દ છે, જે આગળ અને પાછળથી એક સરખો વંચાય. સેઇટિઝ એ આધુનિક કથન શૈલીની નવલકથા છે. સ્પર્શ હાર્દિકની ગુઢ પ્રકારની લેખન શૈલી માટે જાણીતા છે અને સેઇટિઝ પણ આમાંથી એક છે. આ નવલકથા એવી છે જેમાં નાયક-ખલનાયક કે નાયિકા-ખલનાયિકા એવા ભેદ માટી જાય છે. “જગત ઘણું નઠારું છે અને એને એક બોધપાઠની જરૂર છે.”નામની ટેગલાઈન ધરાવતી આ નવલકથા ખરેખર સુંદર અને લેખકની શ્રેષ્ઠ નવલકથા છે. આને સર્વશ્રેષ્ઠ નહિ કહું કારણ આવનારા સમયમાં આનાથી પણ ઉત્તમ નવલકથાઓ લખશે એવી મને ખાતરી છે. અન્યાયી જગતને બોધપાઠ આપવા નીકળેલા નાયક-ખલનાયક, નાયિકા-ખલનાયિકાની આ કથા છે. નવલકથાની શરૂઆત થાય છે ક્રિસ્ટોફર નોલનના અપહરણથી. જગવિખ્યાત નિર્દેશક નોલનનું અપહરણ નાયક-ખલનાયક અલ-મુતાસિમે કર્યું છે. તે નોલન પાસે કંઇક જાણવા માગે છે. નાયિકા-ખલનાયિકા સ્વાન પોતાને એનાર્કીસ્ટ ગણાવવાને બદલે રીફ્રોમર ગણાવવું વધુ પસંદ કરે છે. તે અમેરિકન સૈન્યના મેજર જનરલ ડ્રીપરની જૈવિક સંતાન છે. તે નાનપણમાં દાનવી અનુભવોમાંથી પસાર થયેલી હતી અને તે જાણી ગઈ હતી સંપૂર્ણ જગત અત્યાચારોના કિસ્સાઓથી ઉકરડાની જેમ ખદબદી રહ્યું છે, તેથી તેણે નક્કી કરી લીધું હતું કે તે આ નઠારા જગતને બોધપાઠ આપીને જ રહેશે અને તે માટે તેની શસ્ત્ર હતું તેનું લેપટોપ. તે સેઇટિઝ નામના ગુપ્ત સંગઠનની મહત્વની સદસ્ય છે. આ નવલકથામાં હજી એક નાયક-ખલનાયક છે, શોન જેનું અસ્તિત્વ ફક્ત સ્વાનની યાદમાં જોઈ શકાય છે. તે પણ પોતાની પત્નીના મૃત્યુનો બદલો લેવા માટે મેદાને પડે છે. ‘આગળ જવામાં કશી સમજદારી નથી, કેમ કે ઉન્નતિની ચરમસીમા આવી પહોંચી છે. આવું એમણે કહેલું અને મેં માની પણ લીધેલું. મેં ત્યાં જ અટકીને જમીન ખેડી અને બીજ વાવ્યાં, ખળું ઉભું કરીને ચોતરફ વાડ ખેંચી; જ્યાં સુધી અનંત પર્યંત ગુંજતા અંતરના એક અવાજે મને બોલાવ્યો નહીં. દિવસરાત ગુંજતો એ ચિરસ્થાયી ધ્વની કહેતો હતો, એ પર્વતો પાછળ જે કશું ગુપ્ત છે, તું એની શોધમાં નીકળ; કોઈનાથી ખોવાઈ ગયેલું એ તારી રાહ જુએ છે.’ અલ-મુતાસિમ માને છે રૂયાર્ડ કિપલિંગે તે કવિતા તેને ઉદ્દેશીને જ લખ્યા છે. અલ-મુતાસિમ એ કોઈ સામાન્ય નાયક કે સામાન્ય ખલનાયક નથી, કોઈ સંત જેવી આભા અને બુદ્ધિમત્તા ધરાવતો અલ-મુતાસિમનું વ્યક્તિત્વ ગુઢ છે અને તેની અંદર ઘણા રહસ્યો ધરબાયેલાં પડ્યાં છે અને તે જાણવા માટે આ નવલકથા જરૂર વાંચશો. કોણ હતું સેઇટિઝનું સ્થાપક, તેનું લક્ષ્ય શું હતું? કોણ છે અલ-મુતાસિમ? શોન અને સ્વાન કોણ છે? તેઓ જગતને બોધપાઠ આપવા માટે શું કરે છે? નોલનનું અપહરણ શા માટે કર્યું છે? અલ-મુતાસિમ તેની પાસેથી શું જાણવા માગે છે? અને શું તે તેમાં સફળ થાય છે? ખરેખર માણવાલાયક નવલકથા છે. જો કે આ નવલકથા આધુનિક કથનશૈલીમાં લખાયેલ એક સુંદર નવલકથા. શું ન ગમ્યું : આ નવલકથા જલ્દી પૂરી થઇ જાય છે. આને હજી વિસ્તૃત રીતે લખવાની જરૂર હતી. જ્યોતિન્દ્ર મહેતા

સેઇટિઝ – રિવ્યુ ભાષા : ગુજરાતી લેખક : સ્પર્શ હાર્દિક પૃષ્ઠ સંખ્યા : ૧૧૫ પ્રકાશક : શોપીઝન કિંમત : ૧૮૪/- ISBN No. : 978-93-92838-67-5 “નિશાનં બી નિશાં બાશદ, મકાનં લા મકાન બાશદ નાહ તીન બાશદ નાહ જાહ બાશદ, કહ મીન અઝ જાન જનાનમ.” “મારું કોઈ કાયમી રહેણાક હવે...Read more

Yashvant Thakkar 21 June 2022 10.0

‘સેઇટિઝ’ ‘સેઇટિઝ’ નવલકથાના કવર પેજ પર નવલકથા વિશે ઘણું ઘણું કહેતું હોય એવું એક વિધાન છે : જગત ઘણું નઠારું છે અને એને એક બોધપાઠની જરૂર છે. આ નવલક્થાના લેખક સ્પર્શ હાર્દિકે નવલકથાની પ્રસ્તાવનામાં જણાવ્યું છે કે, ‘આ કથા કેન્દ્રિત છે ક્રિસ્ટોફર નોલનનું અપહરણ કરનાર અલ-મુતાસિમ અને એના સંગઠન ‘સેઇટિઝ’ની એક સભ્ય સ્વાન પર.’ વિશ્વના પ્રસિદ્ધ ફિલ્મસર્જક ક્રિસ્ટોફર નોલન નવલકથામાં એક પાત્ર તરીકે આવે અને એમનું અપહરણ કરવામાં આવે એ વાત જ કેટલી રોમાંચક છે! એનાથી પણ રોમાંચક વાત એ છે કે એક એમનું અપહરણ કરનાર અલ-મુતાસિમ નામનો યુવાન એમની પ્રસિદ્ધ ફિલ્મ ‘ઇન્સેપ્શન’ વિશે એમને સવાલ કરે છે. જેમણે ‘ઇન્સેપ્શન’ ફિલ્મ જોઈ હશે એમને ખ્યાલ હશે, કે સમગ્ર ફિલ્મમાં ક્રિસ્ટોફર નોલન દર્શકોને સ્વપ્ન અને હકીક્ત વચ્ચે ઝુલાવે છે! અલ-મુતાસિમ ક્રિસ્ટોફર નોલનને વારંવાર એવો સવાલ કરે છે કે, ‘ઇન્સેપ્શનમાં, આરંભથી લઈને અંત સુધી, નાયક સાથે જે કાંઈ થયેલું, શું એ સ્વપ્ન હતું કે હકીકત?’ ક્રિસ્ટોફર નોલનને ‘ઇન્સેપ્શન’ ફિલ્મ વિશે આવા સવાલો સેંકડોવાર સેંકડો લોકોએ પૂછ્યા હતા. ક્રિસ્ટોફર નોલન અલ-મુતાસિબના સવાલનો જવાબ નથી આપતા ત્યારે અલ-મુતાસિબ અકળાય છે, પરંતુ એ ક્રિસ્ટોફર નોલન પ્રત્યે પૂરતું માન પણ ધરાવે છે. આ રીતે અલ-મુતાસિમનુ પાત્ર અનોખું છે. એ ક્રિસ્ટોફર નોલનને પોતાના જીવન વિશે જે કથા કહે છે એ પણ રહસ્યમય હોય છે. નવલકથામાં લેખકે એ પણ દર્શાવ્યું છે કે ‘સેઇટિઝ’ સાથે જોડાયેલા યુવાન અને સાહસિક સભ્યો લૅપટોપ, સર્વર, કૉમ્પ્યૂટર સિસ્ટમ, નેટવર્ક, જેવાં આધુનિક માધ્યમો સાથે પનારો પાડનારા છે. તેઓ મહાસત્તાઓની મિલિટરિ ડિફેન્સ સિસ્ટમ સાથે પણ પનારો પાડનારા છે. તેઓ અદ્ભૂત શારિરિક અને માનસિક શક્તિ ધરાવનારા છે. એમાંય, સ્વાનનું પાત્ર તો ગજબનું છે. ‘સેઇટિઝ’ના હેતુ કેવા છે, એનો વ્યાપ કેટલો છે, એની કામ કરવાની પદ્ધતિ કેવી છે, એને કેવા કેવા પડકારોનો સામનો કરવો પડે છે, એના હેતુ કેટલા અંશે સિદ્ધ થાય છે, આ બધાંનું આલેખન લેખકે વાચકનો રસ જળવાઈ રહે એ રીતે કર્યું છે. એ પણ વિશ્વના રળિયામણા પ્રદેશોની સફર કરાવતાં કરાવતાં! લેખકે આ નવલકથા ૨૦૨૧માં પ્રગટ કરી છે. આ સમયે વિશ્વ આખું કોરોનાના પ્રભાવ હેઠળ આવી ચૂક્યંસ હતું. લેખકે પ્રસ્તાવનામાં જ જણાવ્યું છે : ‘સમસ્ત વિશ્વને પોતાના પ્રોટીન સ્પાઇકના સૂક્ષ્મ પંજાઓથી ભરડામાં લેનારા ૨૦૧૯-નૉવલ કોરોના વાર્તાકારોને ન આકર્ષે તો જ નવાઈ. શક્ય છે કે, આ મહામારીને કારણે જન્મેલી અવ્યવસ્થા વચ્ચે આકાર લેતું અને માનવીય સંવેદનાને વાચા આપતું, ‘કોરોના બુમ’ નામધારી કોઈ અલગ સાહિત્ય આવનારા સમયમાં જન્મ લેશે. જોકે, ‘સેઇટિઝ’માં નૉવલ કોરોના એક પ્લૉટ ડિવાઇઝ હોવા છતાં, તે એ પ્રકારની કથા નથી. આ એક મનોરંજન પેજ-સ્ક્રોલર છે.’ આમ, લેખકે સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ નવલકથામાં કોરોનાની વાત આવે છે ખરી, પરંતુ સાવ જુદી જ રીતે. લેખકને નવલકથા માટે સૂઝેલા એક નવા વિષયને એમણે પૂરતો ન્યાય આપ્યો છે. એ માટે એમને એમના અનુભવો, એમનું નિરિક્ષણ, એમનું વાંચન અને એમનો ઉત્સાહ, આ બધું ખપમાં આવ્યું છે. આ નાનકડી નવલકથા રહસ્ય અને રોમાંચથી છલોછલ છે. આ માત્ર વાચકોએ જ નહિ, લેખકોએ પણ વસાવવા જેવી નવલક્થા છે. મહત્ત્વની વાત એ છે કે લેખકે એમને આ નવલક્થા લખવા માટે જે સર્જકો, કૃતિઓ, ફિલ્મો પાસેથી પ્રેરણા મળી છે એ તમામનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. લેખકને મળેલી પ્રેરણાને એમને પોતાની મૌલિકતા વડે લેખે લગાડી છે. એમ કહેવાનું મન થાય છે, કે લેખક તરફથી વાચકોને આવી બીજી કૃતિઓ મળવી જ જોઈએ.

‘સેઇટિઝ’ ‘સેઇટિઝ’ નવલકથાના કવર પેજ પર નવલકથા વિશે ઘણું ઘણું કહેતું હોય એવું એક વિધાન છે : જગત ઘણું નઠારું છે અને એને એક બોધપાઠની જરૂર છે. આ નવલક્થાના લેખક સ્પર્શ હાર્દિકે નવલકથાની પ્રસ્તાવનામાં જણાવ્યું છે કે, ‘આ કથા કેન્દ્રિત...Read more